Szczecińskie zakłady przemysłowe związane ze zduństwem – część 1 – Szczecińska Fabryka Wyrobów Szamotowych
Zakłady przemysłowe - wstęp
Niewiele dzisiaj wiemy o dawnych zdunach, kaflarniach i fabrykach. Poza pewnymi wyjątkami nie zachowały się wspomnienia, a zdjęcia są rzadkością. Nie żyje nikt , kto pamięta czasy minione, gdy każde domostwo było ogrzewane drewnem lub węglem, gdy chleb pieczono w domu lub wspólnym piecu we wsi. Zdajemy sobie sprawę z tego, że samo nic nie powstaje.
Żeby przeciętny, dawny mieszkaniec Szczecina i okolic mógł ogrzać swój dom, musiał nastąpić pewien proces. Najpierw ktoś w specjalistycznym zakładzie uformował i wypalił kafle. W jakiejś cegielni została uformowana i wypalona cegła szamotowa, która potem została wykorzystana do budowy paleniska. W jakiejś odlewni żeliwa powstawały ruszty, szybry i drzwiczki. Jakiś zdun, z jakiegoś zakładu, postawił piec lub go wyremontował.
Żeby można było zbudować takowy piec potrzebna była glina, ta sama, którą wykorzystywano często do wypału cegieł. Dawny zdun umiał wybrać tę najlepszą, nie za suchą i nie za gęstą. Była ona zbierana w różnych miejscach, a tajemnica ich najlepszego źródła przechodziła z dziada pradziada lub została skrywana aż do śmierci. Czym innym były cegły szamotowe, które można było kupić w cegielniach lub zakładach przemysłowych. W Szczecinie istniało kilka specjalistycznych zakładów.
Stettiner Chamotte-Fabrik
Jednym z nich była duża fabryka (Stettiner Chamotte-Fabrik) wyrobów szamotowych produkująca m.in. retorty gazowe, piece krematoryjne, kamienie formierskie i płyty szamotowe, gdzie boczną produkcję stanowiły cegły do domowych pieców. Sama firma, której początki pamiętają rok 1834, rozpoczęła swą działalność od uruchomienia cegielni. Fabryka szamotu została założona w 1876 roku i zlokalizowana na terenie dzisiejszej Tamy Pomorzańskiej. Właścicielem firmy na jej początku był Ferdinand Didier, a w późniejszym czasie udziały w niej posiadał Wilhelm Kornhardt. Po ich śmierci udziały posiadali dyrektor August Lentz oraz A. Hentschel i C. Burmeister. W 1922 roku fabrykę przeniesiono do Berlina, ale 24% produkcji dalej powstawało w Szczecinie. Dawna Didier-Werke A.G. (późniejsza nazwa) działa do dziś w ramach koncernu Radex Heraklith Industrie Sp. Akc. (RHI AG) w Wiesbaden. Od 1882 roku firma produkowała cegły szamotowe, których produkcja na początku XX wieku wynosiła 2,5-3 milionów sztuk rocznie. Firma była znana w całej Europie i posiadała odbiorców także w Ameryce Południowej i w Północnej, Azji i Australii.
