Czy ogrzewanie za pomocą drewna będzie w przyszłości jeszcze odgrywało jakąkolwiek rolę w zaopatrywaniu w energię? Z okazji targów Sommerhuber 2013, inżynier Thomas Schiffert - obecnie doktor (KOV – Austriackie Stowarzyszenie Pieców Kaflowych), wygłosił referat dotyczący w znacznej mierze Austrii, ale poruszający również ogólne problemy opalania drewnem, dlatego jest atrakcyjny również dla polskich czytelników.
Więcej ciekawych artykułów znajdziesz na stronie głównej KOMINKI.ORG.
Obecnie intensywnie dyskutuje się o dywersyfikacji źródeł energii w przyszłości. W dyskusji tej trzeba uwzględnić wiele aspektów. Sięgają one od rozporządzalności źródeł energii, zależności od importu, przez ich pewność, zabezpieczenie wystarczających ilości energii, aż po aspekt znaczenia źródeł energii dla klimatu na ziemi.
Sytuacja wyjściowa
Obecnie na całym świecie ropa naftowa jest nadal numerem 1 jeżeli chodzi o źródło energii. Jej udział to 33%, po niej jest węgiel z udziałem 27%, gaz – 21%, energie odnawialne, które stanowią 13%, oraz energia jądrowa – 6%. Wśród energii odnawialnych prym na świecie wiedzie drewno (10%), podczas gdy w Austrii bardzo znacząca energia wodna stanowi 2%.
Niebezpieczny dla Unii Europejskiej jest fakt, że udział importu energii do UE wynosi około 55%. Jest to tym bardziej zatrważające, że w okresie od 1998 do 2008 roku wzrósł jeszcze o 10%. W Austrii wartość ta wynosi około 70% (w Niemczech 60%), co przekracza średnią Unii Europejskiej. To, że może być inaczej, dowodzi Dania, która w roku 1998 była jeszcze importerem netto energii, a przez rozbudowę elektrowni wiatrowych już od roku 2008 więcej eksportuje niż importuje. Aby zabezpieczyć długoterminowe zaopatrzenie w energię, Unia Europejska już przed laty zdefiniowała swój cel: 20-20-20. Cel ten przewiduje, że UE do roku 2020 zaoszczędzi 20% energii i będzie miała 20-procentowy udział energii odnawialnych w całkowitej konsumpcji. W roku 2005 wartość ta wynosiła jedynie 8,5%. Cel ten jednakże nie może zostać osiągnięty w taki sposób, że wszystkie kraje Unii Europejskiej będą dążyć równomiernie do 20% , ponieważ istnieją różne wyjściowe pozycje geograficzne i historyczne. I tak na przykład Austria zobowiązała się podwyższyć swój udział z 23% do 34%, podczas gdy Niemcy chcą podwyższyć tę wartość z 5,8% do 18% (rys. 1). Szczególne znaczenie przy zaopatrywaniu w energię przypada w udziale strefie ciepła pomieszczeń.
Strategia energetyczna Austrii pokazuje najsilniejszy wzrost energii odnawialnych dla budynków. Powinna ona podwyższyć swój udział z 26% do 32%. Wzrost ten jest znacząco wyższy niż ten z sieci ciepłowniczej (z 17% do 18%) i sumy eklektycznych energii konwencjonalnych i odnawialnych (z 9% do 11%).
Warunki ramowe
Wrażenie robią fakty dotyczące drewna, które wpływają na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla. Austriackie Ministerstwo Środowiska podaje, że w roku 2010 poprzez biogeniczny materiał opałowy (przeważająco drewno) zaoszczędzono 5,83 milionów ton dwutlenku węgla. Sieci ciepłownicze zaoszczędziły 1,44 miliona ton CO2, a cytowana często energia słoneczna tylko 0,43 miliona ton.
Inne interesujące warunki ramowe to:
• Emisja gazów cieplarnianych, przede wszystkim dwutlenku węgla, jest względnie stała i przewyższa wyraźnie cele z Kioto; Austria musiała dlatego w ostatnim roku wykupić drogie certyfikaty, aby uniknąć jeszcze wyższego mandatu.
• Aktualny raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) uzmysławia dobitnie dramatyczny wzrost koncentracji dwutlenku węgla i temperatury atmosfery w ostatnich dziesięcioleciach.
• Rezerwy ropy naftowej maleją nieprzerwanie, a cena długoterminowo znacząco wzrasta. Alternatywne metody pozyskiwania ropy naftowej, jak piaski bitumiczne lub szczelinowanie hydrauliczne, mają katastrofalne skutki dla środowiska i podlegają teraz publicznej masowej krytyce.
• Ilość energii, która jest potrzebna do ogrzewania budynków, jednoznacznie maleje. W nowym budownictwie średni ciężar ogrzewania domów jednorodzinnych przy zgłaszaniu poparcia budownictwa mieszkaniowego spadł do 7,5 kW. 75% odnowionych budynków wskazuje w obszarach sanacji ciężar ogrzewania mniejszy niż 50 W/m2.
• Ustawowe przepisy dla spalania drewna w używanych w pomieszczeniach urządzeniach grzewczych zostaną znacząco zaostrzone w Austrii i Niemczech od 1 stycznia 2015 roku. Od roku 2018 Unia Europejska planuje podobne zaostrzające przepisy dla całej Europy w ramach dyrektywy projektu ekologicznego.
Drewno
Według inwentaryzacji lasów, jeżeli chodzi o drewno, Austria wskazuje wzrost 31 milionów metrów pozostałości zapasu, podczas gdy używanych jest tylko 19 milionów metrów pozostałości zapasu. Istniejący zapas drewna wynosi więcej niż miliard metrów (rys. 2).
Jeśli spojrzeć na sytuację w Europie, na podstawie danych Europejskiego Centralnego Urzędu Statystycznego widać, że największym producentem drewna jest Szwecja, tuż przed Niemcami. Austria w tym względzie odgrywa także dużą rolę. Jeżeli uwzględni się powierzchnię, to Austria ma około 40% większą produkcję niż Niemcy (rys. 3). Jeśli chodzi o zużycie drzewa opałowego, to prowadzi wyraźnie Francja przed Niemcami. W czołówce, jeśli chodzi o zużycie drzewa opałowego, znajduje się również Austria.
Od jakiegoś czasu w mediach nieustannie mówi się o żądaniu kaskadowego wykorzystania drewna. Inicjatywa ta pochodzi przede wszystkim ze strony przemysłu papierniczego. Istotne jest, aby drewno nie było marnowane do palenia, a każda forma drewna powinna najpierw zostać wykorzystana jako materiał, np. w formie drewna budowlanego. W końcu powinno ono zostać albo ponownie wykorzystane, albo oddane do dyspozycji przemysłu papierniczego, który wyprodukuje z niego papier, podda recyklingowi i dopiero wtedy, kiedy nie będzie to możliwe, doprowadzi do termicznego użycia (spalenia). W istocie chodzi w pierwszym rzędzie o to, że przemysł papierniczy obawia się wzrostu cen swoich surowców. Wzrost cen spowodowany jest roszczeniami (wielu podmiotów) o surowiec, jakim jest drewno. W ostatnich latach zostało to wzmocnione zwłaszcza przez dyrektywę o efektywności energetycznej i dyrektywę o dodawaniu odnawialnych źródeł energii w paliwach silnikowych. Waga rosnącej w siłę konkurencji ma znaczenie dla przyszłości, aby nie stracić z oczu surowca, jakim jest drewno.
Wizerunek źródła energii, jakim jest drewno, jest dobry, wskazuje jednak wyraźny potencjał optymalizacji. Reprezentatywne badanie opinii publicznej Austriackiego Związku Biomasy wykazało, że podniesienie image jest konieczne szczególnie, jeśli chodzi o tematy: „komfort i utrzymanie”, „skutki ochrony klimatu i środowiska” oraz „znaczenie decydującej zmiany w energii”. Lepsze wartości wykazują słoneczne urządzenia oraz częściowo pompy cieplne (rys. 4). Austriackie Stowarzyszenie Pieców Kaflowych bierze dlatego aktywny udział w dużej, zainicjowanej przez Związek Biomasy i wspieranej finansowo przez Ministerstwo Zdrowia, kampanii wizerunkowej „Ciepło z drewna”, która wystartuje medialnie w lutym 2014 roku.
Podsumowanie
Polityczne warunki ramowe wykorzystania odnawialnych źródeł energii do zaopatrywania w ciepło pomieszczeń są zasadniczo bardzo dobre. Malejące ilości energii potrzebnej do ogrzania pomieszczeń otwierają duże szanse dla drewna. W przyszłości należy spodziewać się rosnącej konkurencji o surowiec, jakim jest drewno, która staje się bardziej gwałtowna zarówno wewnątrz energetycznej eksploatacji, jak również eksploatacji energetycznej i materiałowej. Również zaostrzające się przepisy, dotyczące spalania drewna, muszą być uznane i wykorzystane jako szansa. Reasumując, z dzisiejszego punktu widzenia należy powiedzieć, że szczapy drewna również w przyszłości odgrywać będą znaczącą rolę w zaopatrywaniu budowli w energię.
Dr. Thomas Schiffert, Austriackie Stowarzyszenie Pieców Kaflowych (KOV)
tłum. Monika Baranowska
tekst ukazał się w "Keramische Rundschau" 2013
