Pompa ciepła vs. kocioł na pellet. Jakie ogrzewanie wybrać?

Zasada działania pomp ciepła jest znana od dawna, jednak ich popularność znacznie wzrosła w ostatnich latach. W skrócie, pompa ciepła to urządzenie, które przetwarza ciepło z otoczenia – z gruntu, wody lub powietrza – i za pośrednictwem czynnika chłodniczego dostarcza je do instalacji centralnego ogrzewania oraz do ciepłej wody użytkowej. 

Jakie są rodzaje pomp ciepła?

Pompy ciepła można podzielić ze względu na dolne źródło, z którego pozyskiwana jest energia, na:

• gruntowe – czerpią energię z gruntu przy pomocy pionowych lub poziomych wymienników ciepła zbudowanych z rurek, w których płynie medium,
• wodne – energia jest odbierana z wody, zarówno gruntowej, jak i powierzchniowej, ze względu na obwarowania prawne są rzadko spotykane,
• powietrzne – energia pozyskiwana jest z powietrza atmosferycznego. Moc pompy ciepła jest ściśle zależna do temperatury zewnętrznej.

Pierwsze dwa rodzaje posiadają stabilne temperaturowo dolne źródło, natomiast w pompach powietrznych temperatura dolnego źródła często się zmienia. Pomimo tego, to powietrzne pompy ciepła są aktualnie najpopularniejsze na naszym rynku, bo decyduje łatwość instalacji i...cena.  W ostatnich latach pompy ciepła jako systemy ogrzewania domów stały się popularnym rozwiązaniem w Polsce. Istnieje wiele czynników, które skłaniają Polaków do wyboru pomp ciepła, zarówno ze względu na korzyści finansowe, jak i środowiskowe. Istotny jest też system dotacji, promujący właśnie pompy ciepła.  Jednak kluczowym etapem w procesie poprawy efektywności energetycznej i funkcjonowania systemu grzewczego przed modernizacją kotłowni powinno być przeprowadzenie audytu energetycznego. Pomaga to w optymalnym wykorzystaniu zasobów, minimalizacji kosztów operacyjnych oraz dostosowaniu do aktualnych standardów i norm dotyczących efektywności energetycznej.

Mając rzetelną charakterystykę energetyczną budynku i biorąc pod uwagę istotne czynniki, należy zastanowić się nad wyborem sposobu ogrzewania domu, odpowiadając na pytanie: czy wybór pompy ciepła będzie dobrym rozwiązaniem w każdej sytuacji dla każdego, czy też lepsza będzie opcja ogrzewania nowoczesnym kotłem na pellet, tym bardziej że system dotacyjny w różnych programach, w tym również w programie Czyste Powietrze, dotuje te urządzenia. W przypadku nowo powstających budynków, które zgodnie z wytycznymi WT 2021 są domami niskoenergetycznymi lub wręcz pasywnymi, wybór pompy ciepła jest uzasadniony, ze względu na bardzo skuteczną izolację i najniższy współczynnik przenikania ciepła – poniżej 0,2 W/(m² K). Problemem są budynki z lat wcześniejszych, a nawet z ubiegłego stulecia. Gdy weźmiemy pod uwagę tradycyjny budynek z lat 80-tych, już na początku naszej analizy pojawią się wątpliwości. System centralnego ogrzewania przystosowany jest w takich domach do wysokich temperatur, ze względu na wykorzystywanie kotła stałopalnego. Systemy dystrybucji ciepła opierają się w tych budynkach na konstrukcji grzejnikowej – płytowej, gdzie znaczna część energii przekazywana jest przez promieniowanie, lub grzejnikowej – żeliwnej i stalowej. Bardzo często ocieplenie ścian jest niewystarczające, przestarzała stolarka okienna powoduje duże straty ciepła, a dach nie został należycie docieplony. Brak ocieplenia lub nieprawidłowe ocieplenie dachów wiąże się z ogromnym wzrostem kosztów ogrzewania. Rzadsze, ciepłe powietrze unosi się do góry, a następnie przedostaje się przez nieocieplony dach na zewnątrz. Wykonanie audytu energetycznego pozwoli inwestorowi na rozważenie kilku opcji i w zależności od tego, jak rozległe są jego plany dotyczące modernizacji lub termomodernizacji, podjęcie decyzji o wyborze źródła ogrzewania. 

Różnice pomiędzy pompą ciepła a kotłem na pellet 

W przypadku wymiany jedynie urządzenia grzewczego, bez ingerencji w układ dystrybucji ciepła, bardziej ekonomiczne, jak również ekologiczne jest zastosowanie kotła na biopaliwo stałe w postaci pelletu lub drewna. Obecnie nowoczesne kotły na pellet są doskonałą alternatywą, a w wielu przypadkach powinny być pierwszym wyborem. Wprowadzane od wielu lat innowacje w zakresie konstrukcji, gatunku materiałów oraz rozwiązań technologicznych w organizacji procesu spalania biopaliwa stałego, umożliwiły producentom wprowadzenie do sprzedaży wysoce wydajnych energetycznie kotłów c.o. i miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń. Wykorzystanie urządzeń na pellet lub drewno, które działają na wyższych temperaturach niż pompa ciepła, w przypadku modernizacji samej kotłowni w budynkach starego typu jest jedyną słuszną alternatywą. 

Wybór między pompą ciepła a kotłem na pellet zależy od wielu czynników, w tym od budżetu, warunków lokalowych i ekologicznych preferencji. Jeśli inwestorowi zależy na stabilności dostaw ciepła, niższych kosztach początkowych, jak i niskich kosztach ogrzania domu oraz jedynie na modernizacji kotłowni bez perspektyw na głęboką termomodernizację budynku, to kocioł na pellet lub drewno jest odpowiednim urządzeniem. 

Wybór systemu ogrzewania to decyzja na wiele lat. Warto więc wybierać rozsądnie, a nie ulegać marketingowym opiniom lub patrzeć tylko na wysokość możliwej do otrzymania dotacji. Warto też pamiętać, że w przypadku wyboru kotłów na pellet mamy możliwość realnego wpływania na koszty ogrzewania. Sami decydujemy gdzie, kiedy i za ile kupujemy paliwo do wytworzenia energii. Możemy skorzystać z lokalnych dostawców pelletu, a w przypadku drewna wiele osób dysponuje własnymi zasobami. Nowoczesne ogrzewanie pelletem jest w pełni automatyczne, posiada możliwość sterownia procesem spalania nie tylko przez panel na urządzeniu, ale też poprzez smartfony. Kotły i piecyki na pellet doskonale sprawdzają się w całej Europie i sprawdzą się w naszych warunkach, być może nawet lepiej niż pompy ciepła.

Audyt energetyczny domu przed wymianą źródła ciepła?

Pierwszym krokiem, jaki inwestor powinien wykonać decydując się na wymianę źródła ciepła, jest wykonanie audytu energetycznego, który określi możliwości realizacji inwestycji prowadzących do uzyskania opłacalnych ekonomicznie oszczędności energetycznych. Rzetelnie, a nie wirtualnie przeprowadzony audyt energetyczny nie tylko wskaże błędy dokonane w trakcie realizacji inwestycji, ale również efektywność potencjalnych rozwiązań. Dla inwestycji o mniejszym zakresie proponowane jest sporządzenie uproszczonego audytu energetycznego. W przypadku inwestycji o dużej kubaturze trzeba się liczyć, że wymagane będzie stworzenie pełnego bilansu w audycie energetycznym. Wykonany audyt pozwala na:
 

• identyfikację obszarów, w których można poprawić efektywność systemu ogrzewania i chłodzenia. Optymalizacja tych systemów przekłada się na oszczędności finansowe, poprawę komfortu cieplnego mieszkańców oraz zmniejszenie energii emisji gazów cieplarnianych,
• dokładną diagnozę stanu technicznego istniejącej kotłowni. Ocenia się kondycję kotłów, instalacji grzewczej, izolacji cieplnej i wszystkich podzespołów, co pozwala na identyfikację obszarów wymagających poprawy,
• zlokalizowanie obszarów złego wykorzystania energii w istniejącym systemie. To może obejmować przecieki ciepła, nieefektywne urządzenia czy niewłaściwe ustawienia i kontrolę procesów grzewczych,
• ocenę wydajności kotłów, identyfikację ewentualnych problemów i zalecenie działań naprawczych lub modernizacyjnych,
• analizę izolacji termicznej budynku. Poprawa izolacji przegród budowlanych wpływa na zmniejszenie strat cieplnych, co ma bezpośredni wpływ na koszty ogrzewania,
• weryfikację kosztów operacyjnych związanych z zużyciem energii w budynku. Dzięki temu można ocenić, jakie są największe źródła kosztów i jakie działania mogą przynieść największe oszczędności.

dr Marta Jach-Nocoń