„Wypadki chodzą po ludziach” i to nie tylko w czasie wolnym, często zdarzają się w miejscu pracy, a najczęściej – według statystyk – w szeroko rozumianej branży budowlanej. Dlatego warto zapoznać się z podstawowymi przepisami dotyczącymi wypadków przy pracy, z obowiązkami pracodawcy i uprawnieniami poszkodowanego pracownika.
Wypadek przy pracy
Za wypadek przy pracy, zgodnie z art. 3, ust.1 ustawy z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2002 r., nr 199, poz. 1673, z późn. zm.), uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz (uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego) lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności bądź poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ:
• w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:
• odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Przepisy wyróżniają kilka rodzajów wypadków przy pracy:
• śmiertelny wypadek przy pracy, czyli taki, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku;
• ciężki wypadek przy pracy, czyli zdarzenie, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała;
• zbiorowy wypadek przy pracy, czyli sytuacja, gdy w wyniku tego samego zdarzenia uległy wypadkowi co najmniej dwie osoby.
Podsumowując, na istotę zdarzenia wypadkowego składają się trzy elementy: nagłość zdarzenia, zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, zaistnienie zdarzenia w związku z pracą. Wystąpienie tych wszystkich elementów łącznie powoduje, że dane zdarzenie można zakwalifikować jako wypadek przy pracy.
Obowiązki pracownika
W sytuacji doznania wypadku przy pracy pracownik ma obowiązek: zgłosić zdarzenie pracodawcy (osobiście lub przez osobę trzecią, najlepiej na piśmie); zbierać dokumentację medyczną, począwszy od wizyty w szpitalu podczas pierwszej pomocy, poprzez dokumentację dotyczącą przebiegu leczenia (dokumentacja będzie potrzebna w trakcie ubiegania się o odszkodowanie w ZUS lub u innego ubezpieczyciela), oraz pomóc zespołowi powypadkowemu w ustaleniu okoliczności wypadku.
Obowiązki pracodawcy i protokół powypadkowy
W przypadku zaistnienia wypadku pracodawca ma obowiązek powołać zespół powypadkowy, który musi sporządzić protokół powypadkowy. W skład zespołu powinien wchodzić pracownik służby BHP (przy zakładach zatrudniających poniżej 100 osób może to być sam pracodawca, pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzone zostały zadania służby BHP, lub specjalista spoza zakładu pracy) i Społeczny Inspektor Pracy (gdy takiego nie ma, może go zastąpić przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP). W przypadku bardzo małych zakładów pracy w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.
Protokół powypadkowy powinien być sporządzony według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004 roku w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy w terminie 14 dni od zawiadomienia o wypadku. W protokole powinny być ustalone okoliczności i przyczyny wypadku oraz dokonana prawna kwalifikacja wypadku. Jeżeli ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku trwa dłużej, wtedy należy podać przyczynę opóźnienia wraz z uzasadnieniem w treści protokołu powypadkowego. Do protokołu dołącza się protokoły przesłuchania poszkodowanego i świadków, a także zebrane w trakcie postępowania wyjaśniającego materiały, dokumenty, opinie lekarskie, opinie specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku. Poszkodowany powinien mieć możliwość zapoznania się z treścią protokołu i móc wnieść uwagi i zastrzeżenia, jeśli nie zgadza się z ustaleniami przedstawionymi w dokumencie (w przypadku śmierci pracownika takie prawo ma rodzina zmarłego). Dodatkowo każdy z członków zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu zdanie odrębne. W razie odrębności zdań członków zespołu o ostatecznej treści protokołu decyduje pracodawca, który ma 5-dniowy termin na zatwierdzenie przedstawionego mu protokołu. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi. W przypadku wypadku śmiertelnego protokół doręcza się członkom rodziny pracownika i właściwemu terytorialnie Inspektorowi Pracy.
Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadku ponosi pracodawca. Na pracodawcy ciąży też obowiązek podjęcia niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie, zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i zabezpieczenia miejsca wypadku oraz zastosowania odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom. Pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego Okręgowego Inspektora Pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Dodatkowo pracodawca powinien prowadzić rejestr wypadków przy pracy i systematycznie analizować przyczyny wypadków i na ich podstawie wprowadzać stosowne środki zapobiegawcze.
Aldona Mazurkiewicz
Artykuł ukazał sie w numerze 1(10)2012 magazynu KominkiPRO
