W Kamienicy Hipolitów (pl. Mariacki 3) placówce Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 29 września o godzinie 12.00 otwarta zostanie wystawa "Calor amicus, czyli o kaflu i piecu".
Klimat Krakowa i okolic sprawiał, że przez znaczną część roku pomieszczenia mieszkalne musiały być ogrzewane. Siedemnastowieczny pisarz, Jakub Kazimierz Haur, doceniając rolę, jaką w przetrwaniu zimnych dni odgrywał ogień, nazywał go calor amicus (przyjazne ciepło).
Wystawa czasowa w Kamienicy Hipolitów przybliży historię pieca kaflowego, który od połowy XIV w. stał się ważnym elementem wyposażenia krakowskich wnętrz mieszkalnych. Na wystawie będzie można zobaczyć ponad 100 kafli, które odzwierciedlają tendencje wzornictwa panujące od wieku XV do czasów współczesnych. Eksponaty uzupełnione zostaną reprodukcjami grafik, obrazów i fotografii, ilustrującymi ewolucję kształtu pieca.
Najstarszy typ kafli reprezentował będzie kafel miskowy, wykonany na kole garncarskim. Prezentację kafli płytowych, formowanych w matrycach, rozpocznie cenny zespół gotyckich kafli z 3 ćwierci XV wieku, pochodzący z zamku w Oświęcimiu. Zdobione są one scenami polowań, postaciami świętych i przedstawieniami heraldycznymi.
Renesansowe krakowskie kafle świadczą o wysokiej jakości wyrobów lokalnych warsztatów. Nowe wzory dekorowania kafli zostały wprowadzone przez budowniczego pieców wawelskich, Bartosza z Kazimierza, który pozostawił podpis na swoim dziele. Obok kafli z krakowskich kamienic, zdobionych barwnymi rozetami, innymi motywami roślinnymi oraz heraldycznymi, pokazane zostaną kafle z sygnaturą ich sławnego autora, wypożyczone ze zbiorów wawelskich .
Rysunki projektowe i zdjęcia pieców z początku XVII wieku, zrekonstruowanych we wnętrzach kamienicy Hetmańskiej, zestawione zostaną z oryginalnymi kaflami z tej kamienicy, przechowywanymi w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Zaprezentowane zostaną także inne kafle z wieków XVII i XVIII, wśród nich, niezwykle popularne w XVII-wiecznym Krakowie, kafle zdobione motywem liściastej rozety w rombie. Piece wykonane z takich kafli ogrzewały komnaty Zygmunta III Wazy na Wawelu, a także pokoje w wielu kamienicach krakowskich, m.in. kamienicy Hetmańskiej.
O tym, że w wieku XVIII piece uważano za istotny element wyposażenia wnętrz, świadczy fakt uwzględniania ich projektów we wzornikach architektonicznych. Pokazany zostanie projekt rokokowego pieca z francuskiego wydania z 1757 r. "O pięciu porządkach w architekturze" Jacopo Vignoli, poszerzonego i uzupełnionego przez Jacques’a- François Blondela.
Wybór przedstawień zdobiących kafle nie był przypadkowy. Dekoracja heraldyczna oraz portrety władców podnosiły prestiż pomieszczenia i pozwalały zademonstrować sympatie polityczne. Pokazane zostaną kafle z herbami Bony Sforzy i Zygmunta Starego, Wazów, a także Habsburgów, oraz kafel z wizerunkiem Ferdynanda I Habsburga. Piec ozdobiony przedstawieniami religijnymi wskazywał na pobożność właścicieli. Można będzie obejrzeć kafel dekorowany literami IHS w odbiciu lustrzanym i gołąbkiem z gałązką w dziobie, a także inne, na których ukazano Chrystusa, św. Władysława oraz Adama i Ewę w raju.
W XIX w. pojawiły się wyspecjalizowane zakłady ceramiczne zajmujące się wyrobem kafli. Piece z kafli produkowanych przez fabryki krakowskie, a także z kafli sprowadzanych z Niemiec i ziem Cesarstwa Austro-Węgierskiego (Wiednia, Czech, Śląska), do dziś nadają niepowtarzalny charakter wnętrzom krakowskich kamienic. Pokazany zostanie kafel wyprodukowany przez zakład Maurycego Barucha w Łagiewnikach, a także archiwalna fotografia ukazująca piec zbudowany z takich kafli. Eksponowane będą także ozdobne kafle zwieńczenia i kafle frontowe pieców tzw. typu berlińskiego, jak również dekoracyjne kafle secesyjne.
W celu przybliżenia techniki wykonywania kafli, na wystawie zaaranżowany zostanie warsztat garncarski. Można będzie obejrzeć formy kaflowe oraz krótki film ukazujący proces powstawania kafla.
Wystawie towarzyszyć będą okolicznościowe wydawnictwa: folder oraz kartki pocztowe z reprodukcjami kafli ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Na 2011 roku planowane jest wydanie katalogu kafli w zbiorach naszego Muzeum.
Katarzyna Moskal
kurator wystawy „Calor amicus”
