"Piec i komin w tradycyjnym budownictwie ludowym Podlasia" - książka

Książka „Piec i komin w tradycyjnym budownictwie ludowym Podlasia” (Oficyna
Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2011, 266 stron) zawiera
wyniki dotychczasowych badań pracownika Wydziału Architektury Politechniki
Białostockiej, doktora arch. Jarosława Szewczyka, realizowanych w ramach
ministerialnego programu badawczego (grantu na lata 2009-2012) pt. „Piec w
tradycyjnym budownictwie wiejskim i współczesnej architekturze Podlasia”.

Inspiracją do badań stały się opinie największych badaczy polskiego
budownictwa ludowego, takich jak nieżyjący już architekt, profesor Ignacy
Felicjan Tłoczek, który uważał „piec podlaski” za „osobliwość niespotykaną
nigdzie indziej na świecie”, czy też podobne opinie wyrażane przez etnografów
piszących o „wyjątkowych zaletach ekonomicznych (podlaskich tradycyjnych
urządzeń piecowo-kominowych) z racji prostoty obsługi i dużej pojemności
cieplnej” (Marian Pokropek i Tomasz Strączek).

Świadomość przemijania podlaskiej techniki zduńskiej, będącej jednym z
najbardziej fascynujących zjawisk w polskiej ludowej kulturze materialnej (a
zarazem fenomenem w historii rozwoju techniki grzewczej) skłoniła autora do
podjęcia tego tematu i opracowania wyników w postaci 266-stronicowej
monografii zilustrowanej 125 rycinami (szkicami poglądowymi, rysunkami
inwentaryzacyjnymi i zdjęciami).

W kolejnych rozdziałach omówiono najstarsze podlaskie piece glinobite typu
„ruskiego” (czyli chlebowe z kuchenną półotwartą nalepą), dawne wieloczłonowe
piece ceglane z ogrzewaczami kanałowymi oraz dwudziestowieczne, często
niezwykle rozbudowane piece z kafli kwadratelowych.

Analogicznie omówiono rodzaje urządzeń kominowych w podlaskich domach, w tym
rozwiązania bezkominowe („kurne” czyli „dymne” chaty), szerokie kominy typu
komorowego (tzw. „czarne kuchnie”), kominy kolumnowe oraz kolejny niezwykły
podlaski fenomen, mianowicie krotkie kominy stawiane na strychach, na deskach
stropów (często na długich i cienkich drewnianych nóżkach), zawierające
wędzarnie i integrujące kilka urządzeń piecowych podłączonych do jednego
komina za pomoca długich (nieraz o długości nawet 4-5 metrów) poziomych
„leżaków”.

Książkę wydała w bardzo niewielkim nakładzie (150 egzemplarzy) Oficyna
Wydawnicza Politechniki Białostockiej. Obecnie można ją nabyć w cenie 60 zł;
wyłącznym dystrybutorem jest Wydawnictwo Górnoleśne (http://gornolesne.pl).